Wspomnienie o Zbyszku Sosinie. Życie poświęcone fizyce i rodzinie (1954- 2015)

"Moja bliższa współpraca ze Zbyszkiem Sosinem rozpoczęła się w okresie moich studiów doktoranckich, które odbywałem w Zakładzie Elektroniki Fizycznej (obecnie Zakład Fizyki Gorącej Materii, ZFGM) Instytutu Fizyki  UJ.  Był to rok 1986/87.  Zbyszek w owym czasie już doktor nauk fizycznych zajmował się zagadnieniami związanymi z budową innowacyjnych detektorów do badań w fizyce jądrowej. Szybko jednak dostrzegłem, że  obszar jego zainteresowań fizyką jest znacznie szerszy i obejmuje również fundamentalne zagadnienia fizyki, o których bardzo lubił dyskutować i którymi się pasjonował.  Projektowanie detektorów, które budował wymagało nie tylko znakomitej wiedzy na temat fizyki zbierania ładunku generowanego przez rejestrowane jony (począwszy od cząstek alfa do bardzo ciężkich jąder o masach rzędu 200 nukleonów) ale również wyjątkowej wiedzy na temat elektroniki.  W tej dziedzinie był wyjątkowym specjalistą. Jego wizytówką była umiejętność wymyślania i realizacji dedykowanej elektroniki do detektorów, które budował.  Wynikiem tych działań jest patent, który uzyskał wraz z inż. Markiem Adamczykiem na  przedwzmacniacz niskoszumowy, który jest odporny na przebicia.  Jestem przekonany, że wiele jego oryginalnych opracowań z elektroniki obsługującej detektory cząstek naładowanych również mogło być opatentowanych ale Zbyszek raczej nie przywiązywał zbytniej uwagi do dokumentowania swoich osiągnięć w tej dziedzinie w formie patentów. Zresztą,  wspomniany przedwzmacniacz, też prawdopodobnie nie doczekałby się patentu, gdyby nie „lekki” nacisk  kierownika Zakładu Fizyki Gorącej Materii.

Miał On analityczny umysł, wyjątkowo analityczny. Jego typowe podejście do rozwiązywania zagadnień związanych z modelami zderzeń ciężko jonowych, czy opisem zbierania ładunku w detektorach krzemowych po przejściu naładowanej cząstki było takie, aby najpierw znaleźć rozwiązanie analityczne przynajmniej części zagadnienia. Rozwiązania numeryczne nigdy go specjalnie nie fascynowały choć i na tym polu radził sobie wyśmienicie.

Zbyszek był przez wiele lat wykładowcą elektroniki, który z pasją objaśniał studentom zarówno jej podstawy, jak również najnowsze osiągnięcia.  Był on znakomity dydaktykiem a jego relacje ze studentami były  wyśmienite. Wielu studentów przewinęło się przez jego “ręce”, nie tylko aby pisać u niego prace magisterskie, czy doktorskie, ale również aby uczestniczyć w realizacji pomysłów jakie im przedstawiał (np.: projekt badania serca i mózgu z wykorzystaniem technik fizyki jądrowej).

Pole zainteresowań naukowych Zbyszka  było bardzo szerokie i nie sposób wymienić w tym krótkim wspomnieniu wszystkich zagadnień, które go interesowały. Wśród jego osiągnięć naukowych można wskazać  opracowanie modelu stochastycznej wymiany nukleonów w zderzeniach jąder o energii jądra-pocisku do 100 MeV/nukleon [1], wyjaśnienie efektu opóźnienia w plazmie [2], czyli zjawiska występujące w czasie zbierania ładunku w detektorze krzemowym po przejściu cząstki jonizującej,  czy też opracowaniu  modelu alfowej struktury jąder atomowych [3], który  był podstawą pracy doktorskiej mgr Jinesha Kallunkathariyil.

Ostatnim detektorem, który został zbudowany przez Zbyszka, to tzw. detektor jonizacyjno-scyntylacyjny przeznaczony do detekcji cząstek alfa i fragmentów spontanicznego rozszczepienia jąder superciężkich.  

Zbyszek miał znakomite poczucie humoru. Był również osobą bardzo gościnną, o czym miałem okazję wiele razy się przekonać (nie tylko ja) odwiedzając jego dom w Lednicy Górnej (okolice Wieliczki).  To tam zobaczyłem, że w jego życiu bardzo ważna jest rodzina.  Dostrzegłem to również przy okazji naszych wspólnych wyjazdów na eksperymenty do ośrodków GANIL we Francji, czy Cyclotron Institute Texas A&M University w Teksasie. Jadąc na eksperyment, Zbyszek już zaczynał liczyć dni do powrotu do domu, co wcale nie przeszkadzało mu z pełnym oddaniem pracować przy eksperymencie no i oczywiście tryskać pomysłami na temat możliwych usprawnień w detektorach, które woziliśmy ze sobą na owe eksperymenty.  Zbyszek prowadził eksperymenty w wielu uznanych centrach naukowych. Poza poprzednio wspomnianymi były to: GSI Darmstadt, KVI Groningen, ILL Grenoble etc.

Jednym z jego hobb, które dawało znać o sobie, kiedy byliśmy na dłuższych pomiarach to były zakupy. Traktując to anegdotycznie, mawiał żartobliwie za Marilyn Monroe "Pieniądze szczęścia nie dają. Dopiero kupowanie".   

Zbyszku, Twoja praca  przyczyniła się w istotny sposób do rozwoju Uniwersytetu Jagiellońskiego, do zwiększenia jego potencjału naukowego i dydaktycznego. Uniwersytet Jagielloński utracił w Twojej osobie  wybitnego badacza, specjalistę w dziedzinie fizyki  jądrowej i elektroniki,  zasłużonego nauczyciela akademickiego i wychowawcę wielu pokoleń młodzieży."

Zakład Fizyki Gorącej Materii pamięta o Tobie !
Wspomnienie przygotował dr hab. Andrzej Wieloch

Referencje:
1) Z. Sosin et al.
The intermediate velocity source in the 40Ca + 40 Ca reaction at Elab = 35 AMeV
Eur. Phys. J. A 11, 305–310 (2001)

2) Z. Sosin,…, Jinesh Kallunkathariyil, et al.
Alpha-cluster model of atomic nuclei, Eur. Phys. J. A 52, 120 (2016).
Link to the article

3) Z. Sosin
Description of the plasma delay effect in silicon detectors
Nuc. Instr. & Meth. in Phys. Res. A 693, 170-178 (2012).